Rủi ro và biện pháp phòng ngừa trong hoạt động hải quan của DNCX

Mặc dù được hưởng nhiều ưu đãi về thuế và quy trình thông quan, các Doanh nghiệp chế xuất (DNCX) vẫn phải đối mặt với hàng loạt rủi ro hải quan DNCX tiềm ẩn nếu không tuân thủ nghiêm ngặt các quy định phức tạp. Những rủi ro này không chỉ gây thiệt hại về tài chính mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến uy tín và hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. Bài viết này của Nhật Thực sẽ đi sâu phân tích các loại rủi ro pháp lý và tài chính thường gặp, đồng thời đề xuất những biện pháp phòng ngừa rủi ro hải quan hiệu quả. Với kinh nghiệm chuyên sâu về tuân thủ hải quan cho DNCX, Nhật Thực tự tin mang đến dịch vụ tư vấn và đánh giá rủi ro chuyên nghiệp, giúp quý doanh nghiệp hoạt động an toàn, hiệu quả và vững vàng trước mọi thách thức.

Các loại rủi ro pháp lý và tài chính thường gặp của DNCX

DNCX, với đặc thù hưởng ưu đãi miễn thuế cho hàng hóa nhập khẩu phục vụ sản xuất xuất khẩu, luôn là đối tượng chịu sự kiểm soát chặt chẽ của cơ quan hải quan. Chính điều này làm phát sinh nhiều rủi ro nếu doanh nghiệp không quản lý và tuân thủ đúng quy định.

Khai sai mã HS, trị giá hải quan dẫn đến truy thu thuế, phạt

Đây là một trong những rủi ro phổ biến nhất và có thể gây thiệt hại lớn nhất về tài chính cho DNCX.

• Khai sai mã HS (Harmonized System Code): Mã HS không chỉ xác định mức thuế suất (dù DNCX được miễn thuế nhưng mã HS vẫn là cơ sở xác định chính sách), mà còn liên quan đến các chính sách quản lý chuyên ngành (giấy phép, kiểm tra chất lượng). Việc khai sai mã HS có thể dẫn đến:

  • Áp dụng sai chính sách: Đánh giá sai bản chất hàng hóa, dẫn đến việc miễn thuế không đúng đối tượng hoặc không tuân thủ quy định kiểm tra chuyên ngành.

  • Truy thu thuế và phạt: Nếu cơ quan hải quan phát hiện DNCX khai sai mã HS, họ có thể truy thu thuế nhập khẩu (đối với phần hàng hóa không được miễn thuế) và áp dụng các mức phạt hành chính theo quy định.

  • Chậm trễ thông quan: Do phải điều chỉnh, bổ sung hồ sơ.

• Khai sai trị giá hải quan: Trị giá hải quan là cơ sở tính thuế. Việc khai thấp hơn trị giá thực tế (gian lận giá) hoặc không có đủ cơ sở xác định trị giá có thể dẫn đến:

  • Ấn định trị giá: Cơ quan hải quan có thể ấn định trị giá lô hàng dựa trên dữ liệu tham chiếu, thường là cao hơn trị giá DNCX khai báo.

  • Truy thu thuế và phạt: DNCX sẽ bị truy thu số thuế chênh lệch (nếu có) và phạt hành chính do hành vi khai sai.

Vi phạm quy định về quản lý kho, định mức, dẫn đến bị chuyển loại hình

DNCX phải chịu trách nhiệm quản lý chặt chẽ nguyên liệu, vật tư nhập khẩu miễn thuế và sản phẩm sau sản xuất.

• Quản lý kho không đúng:

  • Mất mát, thiếu hụt hàng hóa: Nếu hàng hóa miễn thuế bị mất mát, thiếu hụt không có lý do chính đáng hoặc không được báo cáo kịp thời, DNCX có thể bị yêu cầu nộp thuế và phạt cho lượng hàng đó.

  • Sử dụng sai mục đích: Nguyên liệu miễn thuế bị sử dụng vào mục đích khác ngoài sản xuất xuất khẩu (ví dụ: bán vào nội địa không khai báo), DNCX sẽ bị truy thu thuế và xử phạt nghiêm trọng.

• Định mức tiêu hao không chính xác/không có:

  • Định mức tiêu hao là tỷ lệ nguyên liệu cần để sản xuất một đơn vị sản phẩm. Nếu định mức không được xây dựng, đăng ký, hoặc không phản ánh đúng thực tế, khi kiểm tra sau thông quan hoặc thanh tra, hải quan có thể nghi ngờ về sự hợp lý của lượng nguyên liệu tồn kho hoặc lượng phế liệu, phế phẩm phát sinh.

  • Ấn định định mức và truy thu thuế: Hải quan có thể ấn định định mức, dẫn đến việc DNCX bị truy thu thuế cho lượng nguyên liệu được coi là "thất thoát" do định mức không hợp lý.

  • Chuyển loại hình: Trong trường hợp nghiêm trọng, DNCX có thể bị xem xét chuyển loại hình hoạt động, không còn được hưởng các ưu đãi của DNCX.

Không tuân thủ tiêu chuẩn kỹ thuật lắp camera hải quan, phần mềm quản lý

Theo Quyết định 247/QĐ-TCHQ và các văn bản liên quan, DNCX có nghĩa vụ thiết lập và duy trì hệ thống kiểm soát nội bộ bằng công nghệ.

• Hệ thống camera giám sát không đạt chuẩn:

  • Không lắp đặt đủ số lượng, sai vị trí, chất lượng hình ảnh kém.

  • Không hoạt động 24/24, không kết nối trực tuyến được với hải quan.

  • Không lưu trữ dữ liệu đủ thời gian quy định (tối thiểu 12 tháng).

  • Những vi phạm này sẽ ảnh hưởng đến khả năng giám sát của hải quan, khiến DNCX bị đánh giá rủi ro cao, có thể bị xử phạt hành chính hoặc bị hạn chế ưu đãi.

• Phần mềm quản lý xuất nhập tồn không đáp ứng yêu cầu:

  • Không có đầy đủ chức năng theo dõi nhập – xuất – tồn của nguyên liệu, vật tư, thành phẩm, phế liệu.

  • Không có khả năng báo cáo quyết toán theo mẫu của hải quan.

  • Không có khả năng kết xuất hoặc chia sẻ dữ liệu khi hải quan yêu cầu.

  • Điều này gây khó khăn cho việc quản lý của DNCX và cho công tác kiểm tra, đối chiếu của hải quan, tiềm ẩn rủi ro bị nghi ngờ về tính minh bạch của số liệu.

Rủi ro liên quan đến kiểm tra sau thông quan và thanh tra chuyên ngành

Hoạt động kiểm tra sau thông quan (KTSTQ) và thanh tra chuyên ngành là các hoạt động hậu kiểm của hải quan và các cơ quan nhà nước khác. Đây là giai đoạn mà các sai sót trước đó có thể bị phát hiện.

• Kiểm tra sau thông quan (KTSTQ): Hải quan có quyền kiểm tra hồ sơ, sổ sách kế toán, chứng từ và thực tế hàng hóa tại trụ sở DNCX trong vòng 5 năm kể từ ngày đăng ký tờ khai. Nếu phát hiện sai phạm (ví dụ: khai sai mã HS, trị giá, không sử dụng hàng hóa đúng mục đích, chênh lệch tồn kho), DNCX sẽ bị truy thu thuế, tiền chậm nộp và phạt hành chính.

• Thanh tra chuyên ngành: Ngoài hải quan, các cơ quan khác như Bộ Tài chính, Bộ Công Thương, Bộ Tài nguyên và Môi trường cũng có thể tiến hành thanh tra hoạt động của DNCX, đặc biệt là các vấn đề liên quan đến quy định về gia công, xuất xứ, hay môi trường.

• Thiếu hồ sơ, chứng từ: DNCX không lưu trữ đầy đủ hoặc làm mất hồ sơ, chứng từ gốc sẽ gặp rất nhiều khó khăn trong việc giải trình khi bị KTSTQ hoặc thanh tra.

Vấn đề hoàn thuế, miễn thuế

Mặc dù DNCX được hưởng nhiều ưu đãi, việc thực hiện các thủ tục hoàn thuế, miễn thuế không đúng cách vẫn tiềm ẩn rủi ro.

• Không đủ điều kiện hoàn/miễn thuế: DNCX có thể bị từ chối hoàn/miễn thuế nếu không đáp ứng đầy đủ các điều kiện theo quy định (ví dụ: sử dụng hàng hóa sai mục đích, không có chứng từ hợp lệ).

• Sai sót trong hồ sơ hoàn/miễn thuế: Kê khai không chính xác, thiếu chứng từ, hoặc nộp không đúng thời hạn có thể làm chậm trễ quá trình hoàn/miễn thuế hoặc bị từ chối.

• Bị truy thu lại thuế đã hoàn/miễn: Nếu sau này kiểm tra phát hiện DNCX đã được hoàn/miễn thuế không đúng quy định, doanh nghiệp sẽ bị truy thu lại khoản thuế đó và có thể bị phạt.

Biện pháp phòng ngừa rủi ro hiệu quả cho DNCX

Để hoạt động an toàn và bền vững, DNCX cần chủ động áp dụng các biện pháp phòng ngừa rủi ro hải quan một cách có hệ thống.

Xây dựng quy trình nội bộ chặt chẽ về quản lý hải quan

• Thiết lập quy trình chuẩn: Xây dựng các quy trình làm việc chi tiết cho từng nghiệp vụ hải quan (nhập khẩu, xuất khẩu, quản lý kho, báo cáo quyết toán, xử lý phế liệu) với các bước rõ ràng, phân công trách nhiệm cụ thể.

• Kiểm soát chéo: Áp dụng cơ chế kiểm soát chéo giữa các phòng ban (ví dụ: phòng mua hàng, kho, kế toán, xuất nhập khẩu) để đảm bảo tính chính xác và minh bạch của dữ liệu.

• Hệ thống lưu trữ chứng từ: Xây dựng hệ thống lưu trữ hồ sơ, chứng từ khoa học, dễ tìm kiếm, đảm bảo tính đầy đủ và an toàn.

Đào tạo, nâng cao năng lực đội ngũ nhân sự hải quan nội bộ

• Kiến thức chuyên môn: Thường xuyên tổ chức hoặc cử nhân sự tham gia các khóa đào tạo về pháp luật hải quan, thuế, các FTA, nghiệp vụ khai báo, quản lý kho DNCX.

• Cập nhật thông tin: Khuyến khích và tạo điều kiện cho nhân sự chủ động tìm hiểu, cập nhật các văn bản pháp luật mới từ Tổng cục Hải quan, Bộ Tài chính.

• Thực hành nghiệp vụ: Đảm bảo nhân sự có đủ kinh nghiệm thực hành các nghiệp vụ phức tạp, xử lý các tình huống phát sinh.

Thường xuyên cập nhật quy định pháp luật mới nhất

Việt Nam liên tục thay đổi chính sách để thích ứng với bối cảnh kinh tế. DNCX cần chủ động:

• Theo dõi các kênh thông tin chính thức: Website của Tổng cục Hải quan, Bộ Tài chính, các cổng thông tin pháp luật.

• Tham gia hội thảo, chuyên đề: Tham gia các buổi hội thảo, tập huấn do cơ quan nhà nước hoặc các đơn vị tư vấn tổ chức để nắm bắt thông tin và trao đổi kinh nghiệm.

• Đăng ký nhận bản tin: Đăng ký nhận bản tin về các quy định mới từ các đơn vị tư vấn uy tín.

Đầu tư vào hệ thống quản lý, phần mềm hiện đại

• Hệ thống ERP/WMS: Triển khai các hệ thống quản lý nguồn lực doanh nghiệp (ERP) hoặc hệ thống quản lý kho (WMS) có chức năng quản lý chi tiết hàng hóa xuất nhập khẩu, nguyên liệu, thành phẩm, phế liệu theo từng tờ khai, hợp đồng.

• Phần mềm khai báo hải quan chuyên dụng: Sử dụng các phần mềm khai báo hải quan có tính năng kiểm tra lỗi, cảnh báo, và cập nhật tự động các mã loại hình, chỉ tiêu mới nhất.

• Hệ thống camera giám sát: Đảm bảo hệ thống camera đáp ứng các yêu cầu của Quyết định 247/QĐ-TCHQ về vị trí, chất lượng, thời gian hoạt động và khả năng kết nối với hải quan.

Chủ động xin tư vấn từ chuyên gia hải quan

Đây là biện pháp hiệu quả nhất để phòng ngừa rủi ro, đặc biệt đối với các vấn đề phức tạp hoặc khi DNCX thiếu kinh nghiệm.

• Tư vấn pháp lý: Khi có vướng mắc về cách áp dụng quy định, mã HS, trị giá, hoặc các trường hợp đặc biệt.

• Kiểm tra, rà soát hồ sơ: Yêu cầu chuyên gia rà soát lại toàn bộ hồ sơ, quy trình của DNCX trước khi có đợt kiểm tra của hải quan.

• Đại diện làm việc với cơ quan hải quan: Trong các trường hợp kiểm tra, thanh tra hoặc giải quyết tranh chấp.

Tầm quan trọng của kiểm tra định kỳ và đánh giá tuân thủ

Ngoài việc áp dụng các biện pháp phòng ngừa, việc kiểm tra và đánh giá tuân thủ một cách định kỳ là rất quan trọng để phát hiện sớm và khắc phục các sai sót tiềm ẩn.

Tự kiểm tra, rà soát hồ sơ, chứng từ

DNCX nên thiết lập lịch trình tự kiểm tra định kỳ (ví dụ: hàng quý, nửa năm một lần) các nội dung sau:

• Đối chiếu số liệu: So sánh số liệu nhập – xuất – tồn trên sổ sách kế toán và phần mềm quản lý với số liệu trên tờ khai hải quan.

• Kiểm tra tính hợp lệ của chứng từ: Đảm bảo mọi chứng từ (hóa đơn, B/L, C/O) đều đầy đủ, hợp lệ và khớp với tờ khai.

• Rà soát định mức: Đảm bảo định mức tiêu hao vẫn phù hợp với thực tế sản xuất và đã được đăng ký (hoặc điều chỉnh) với hải quan.

• Kiểm tra hệ thống kỹ thuật: Đảm bảo hệ thống camera và phần mềm quản lý vẫn hoạt động tốt, dữ liệu được lưu trữ đầy đủ.

Hợp tác với đơn vị tư vấn để đánh giá tuân thủ

Đối với các DNCX, đặc biệt là những doanh nghiệp có quy mô lớn, phức tạp, hoặc muốn đảm bảo mức độ tuân thủ cao nhất, việc hợp tác với một đơn vị tư vấn hải quan chuyên nghiệp để đánh giá tuân thủ (Compliance Review) là một lựa chọn thông minh.

• Đánh giá độc lập: Đơn vị tư vấn sẽ thực hiện đánh giá độc lập toàn bộ hoạt động hải quan của DNCX, từ quy trình, hồ sơ, đến hệ thống quản lý.

• Phát hiện lỗ hổng: Họ sẽ chỉ ra các lỗ hổng, sai sót tiềm ẩn, và những rủi ro mà DNCX có thể chưa nhận thấy.

• Đề xuất giải pháp: Đưa ra các kiến nghị cụ thể để khắc phục, cải thiện hệ thống, và nâng cao mức độ tuân thủ.

• Giúp chuẩn bị cho KTSTQ: Việc đánh giá tuân thủ định kỳ giúp DNCX sẵn sàng đối mặt với các đợt kiểm tra sau thông quan của hải quan, giảm thiểu rủi ro bị truy thu và phạt.

Kết luận

Hoạt động hải quan của Doanh nghiệp chế xuất (DNCX), mặc dù hưởng nhiều ưu đãi, nhưng luôn tiềm ẩn các rủi ro hải quan DNCX đáng kể nếu thiếu sự quản lý chặt chẽ và tuân thủ đúng quy định. Việc chủ động nhận diện, áp dụng các biện pháp phòng ngừa rủi ro hải quan hiệu quả, từ xây dựng quy trình nội bộ, đào tạo nhân sự, đầu tư công nghệ, đến việc kiểm tra định kỳ và xin tư vấn chuyên gia, là chìa khóa để DNCX hoạt động an toàn, bền vững và tối ưu lợi ích.

Nhật Thực tự hào là đối tác tin cậy, cung cấp [tư vấn quy định hải quan DNCX] và dịch vụ đánh giá rủi ro chuyên sâu. Với đội ngũ chuyên gia giàu kinh nghiệm, chúng tôi cam kết đồng hành cùng quý doanh nghiệp, giúp bạn xây dựng hệ thống tuân thủ vững chắc, giải quyết mọi vướng mắc và an tâm phát triển.

Hãy để Nhật Thực giúp doanh nghiệp bạn biến rủi ro thành cơ hội, đảm bảo mọi hoạt động hải quan diễn ra trơn tru và hiệu quả.

Liên hệ Nhatthuc.com.vn ngay hôm nay để nhận tư vấn chuyên sâu và giải pháp phù hợp nhất cho doanh nghiệp của bạn!

---

Thông tin liên hệ Công Ty Nhật Thực
Tên công ty: Công Ty Cổ Phần Công Nghệ Nhật Thực
Địa chỉ: 100B Nguyễn Lương Bằng, Kiến An, Hải Phòng
Số điện thoại: 0946.79.81.83 / 0989.132.626
Email: info@nhatthuc.com.vn
Website: nhatthuc.com.vn